Thi sĩ Long Châu (Tôn Thất Sa)
Long Châu là thi hiệu của cụ Tôn Thất Sa (1882-1980), tác gỉả của lá quốc kỳ Việt nam, cờ vàng ba sọc đỏ (xem ở đây). Cụ sáng tác cả trăm bài thơ vịnh phong cảnh thiên nhiên, thơ hứng cảm trong gia đình con cháu, thơ ghi chép hành trình của cụ khi đi du ngoạn đó đây. Thơ nghĩ về thời sự trên thế giới. Thơ đáp họa với các cụ bạn bè trong làng thơ.
- Danh dự ngoại hạng về
triển lãm nghệ thuật tại Huế ( 1909 ).
- Kim Khánh ( đời vua Duy Tân 1916 ).
- Huy chương danh dự bằng bạc ( Me'daille d'argent d'honneur, 1916 ).
- Huy chương danh dự bằng vàng ( Medaille d'or d'honneur, 1921 ).
- Chương Mỹ Bội tinh ( Croix du Me'rite 1922, 1930 ).
- Kim Khánh bằng vàng ( đời vua Duy Tân 1923 ).
- Long Bội Tinh ( Chevalier de l 'ordre imperial du Dragon d'Annam 1924 ).
- Đệ Nhị đẳng Hàn Lâm Huân Chương với nhành dương liễu ( Palmes d'Officier d'Academie, 1932 ).
- Đệ nhị đẳng Giáo dục huân chương, Officier d'Academie 1934.
- Officier de l'instruction Publique 1934 ).
- Hồng Lô Tự Khanh với thẻ Bài Ngà 1934 ).
- Chương Mỹ Bội Tinh ( Ordre de Merite. Croix en argent 1936 ).
- Văn Hóa BộTinh đệ Nhất đẳng 1970).
Cụ Tổng đốc Tiểu Cao đã tặng cụ Tôn Thất Sa bài thơ sau đây :
- Kim Khánh ( đời vua Duy Tân 1916 ).
- Huy chương danh dự bằng bạc ( Me'daille d'argent d'honneur, 1916 ).
- Huy chương danh dự bằng vàng ( Medaille d'or d'honneur, 1921 ).
- Chương Mỹ Bội tinh ( Croix du Me'rite 1922, 1930 ).
- Kim Khánh bằng vàng ( đời vua Duy Tân 1923 ).
- Long Bội Tinh ( Chevalier de l 'ordre imperial du Dragon d'Annam 1924 ).
- Đệ Nhị đẳng Hàn Lâm Huân Chương với nhành dương liễu ( Palmes d'Officier d'Academie, 1932 ).
- Đệ nhị đẳng Giáo dục huân chương, Officier d'Academie 1934.
- Officier de l'instruction Publique 1934 ).
- Hồng Lô Tự Khanh với thẻ Bài Ngà 1934 ).
- Chương Mỹ Bội Tinh ( Ordre de Merite. Croix en argent 1936 ).
- Văn Hóa BộTinh đệ Nhất đẳng 1970).
Bức họa LONG CHÂU do cụ Tôn Thất Sa vẽ
Cụ Tổng đốc Tiểu Cao đã tặng cụ Tôn Thất Sa bài thơ sau đây :
Mấy ai không học vẽ mà nên,
Nét vẽ ông Tôn thật đáng khen,
Giải nhất đua tranh năm bảy thứ,
Bạc vàng tưởng thưởng thật nhiều phen,
Bút thần Dông A' chưa ai sánh,
Mực thợ Au Tây ít kẻ chen,
Lão cũng muốn nhờ ông một bức,
Có ưa văn tự Lão xin đền.
Vì không rảnh thì giờ nên cụ Tôn Thất Sa đáp họa lại như sau :
Nghĩ mình tài mọn có chi nên,
Riêng thẹn mấy lời cụ quá khen,
Cơ hội gặp may trong một lùc,
Đền bù cái rủi đã nhiều phen,
Hững hờ thuở trước còn đua lấn,
Khôn khéo ngày nay cũng khó chen,
Dạ những ước mong lên viếng cụ,
Sợ e không xứng bức thơ đền.
Long Châu
Sau đây là một số thơ của cụ :
Vũ trụ
Muôn vàng tinh tú
giữa
không trung
Tạo hóa tung ra thấy lạ lùng
Vạn vật sinh sinh rồi hóa hóa
Muôn loài có có lại không không
Xoay vần ngày tháng không sai chậy
Luân chuyển quanh năm lại giáp vòng
Thủy, hỏa thạch, kim, sinh thổ mộc
Bốn mùa, xuân, hạ lại thu, đông
Long Châu
Tạo hóa tung ra thấy lạ lùng
Vạn vật sinh sinh rồi hóa hóa
Muôn loài có có lại không không
Xoay vần ngày tháng không sai chậy
Luân chuyển quanh năm lại giáp vòng
Thủy, hỏa thạch, kim, sinh thổ mộc
Bốn mùa, xuân, hạ lại thu, đông
Long Châu
Hỏi Dấng Tạo Hóa 1
Bao la vũ trụ thấy mêng mông
Sinh để làm chi hởi Hóa Công
Sao để cá to ăn cá nhỏ
Khiến cho người nịnh hại người trung
Sinh loài chơn chính, loài tà vạy
Nặn giống hiền lành, giống dữ hung
Dám hỏi các vị tinh tú khác
Muôn loài có giết lẫn nhau không.
Sinh để làm chi hởi Hóa Công
Sao để cá to ăn cá nhỏ
Khiến cho người nịnh hại người trung
Sinh loài chơn chính, loài tà vạy
Nặn giống hiền lành, giống dữ hung
Dám hỏi các vị tinh tú khác
Muôn loài có giết lẫn nhau không.
Long Châu
Hỏi
Dấng Tạo Hóa 2
Muốn rõ thiên cơ ý nhiệm mầu
Hỏi ông Tạo Hóa một vài câu
Trứng sinh ra trước hay Hình trước
Hốn dựng ra sau hoặc Xác sau
Sao biết vui cười khi khoái lạc
Lại hay than khóc lúc thương đau
Sinh Tình, sinh Tánh hay hờn giận
Nở để muôn loài giết lẫn nhau ?
Hỏi ông Tạo Hóa một vài câu
Trứng sinh ra trước hay Hình trước
Hốn dựng ra sau hoặc Xác sau
Sao biết vui cười khi khoái lạc
Lại hay than khóc lúc thương đau
Sinh Tình, sinh Tánh hay hờn giận
Nở để muôn loài giết lẫn nhau ?
Long Châu
Tạo
Hóa trả lời
Tọc mạch muốn suy lẽ nhiệm màu
Chiều lòng đáp lại một đôi câu
Trứng sinhra trước, người như vật
Hồn dựng ra sau, Trí hóa sau
Ban Tánh, ban Tình hay suy xét
Cho vui, cho sướng phải cho đau
Vì ham tranh đấu dành quyền lợi
Nên mới sinh lòng giết hại nhau.
Chiều lòng đáp lại một đôi câu
Trứng sinhra trước, người như vật
Hồn dựng ra sau, Trí hóa sau
Ban Tánh, ban Tình hay suy xét
Cho vui, cho sướng phải cho đau
Vì ham tranh đấu dành quyền lợi
Nên mới sinh lòng giết hại nhau.
Long Châu
Siêu
hình ( xác tục hồn ma )
Khoa học siêu hình khó chứng minh
Thay hồn đổi xác chuyện âm binh
Chương Ba, Hàng thịt thay thân xác *
Rôduệ , Hê Linh tráo đổi hình **
Mới biết ái ân nguyền tám kiếp
Cho hay duyên nợ hẹn ba sinh
Hồn ma bóng quế phiêu phiêu mãi
Muôn thuở chưa tang một khối tình
Thay hồn đổi xác chuyện âm binh
Chương Ba, Hàng thịt thay thân xác *
Rôduệ , Hê Linh tráo đổi hình **
Mới biết ái ân nguyền tám kiếp
Cho hay duyên nợ hẹn ba sinh
Hồn ma bóng quế phiêu phiêu mãi
Muôn thuở chưa tang một khối tình
Long Châu
Chú thích: (*) Chương Ba là người chơi cờ tướng cao nhất thời đó. Chết đigần một năm thể xác đã tiêu tan. Nhưng sau hồn anh ta nhập vào xác anh Hành thịt ở cùng làng mới chết. Khi sống lại anh về ở với vợ là chị Chương Ba. Chị hàng thịt thấy vậy nên đi kiện. Quan án hỏi ra gốc tích mới rõ. ông truyền đem con heo ra cho anh này làm thịt thì anh không làm được. Quan án truyền đem bàn cờ ra thì không ai đánh lại anh ta. Quan án phê : hồn phách Chương Ba, xương da Hàng thịt.
(**) Công tước Monborough ở Anh quốc có cô vợ trẻ
tên là He'le`ne (Hê Linh) bị án thiêu sống. Bị chết bất đắc kỳ tử nên khối tình
với công tước Monborough chưa tan. 500 năm sau , công tước tái sinh gặp cô Rose
( Roduệ ) toan kết hôn thì hồn cô Helene liền nhập vào cô Rose.
Vịnh Ngũ
Hành Sơn (ở Quảng Nam )
Ngàn năm về trước sóng Trùng dương (*)
Đất cát trồi lên, biển phải nhường
Lộ Ngũ Hành Sơn cùng Nguyệt Cốc
Lồi Tam Thai động với Huyền Không
Nguyệt soi cây cỏ thành xanh biếc
Nhật chiếu đá hang hóa đỏ hồng
Thủy, Hỏa, Mộc, Kim cùng Thổ, Thạch
Bể dâu chìm nổi đã bao lần
Đất cát trồi lên, biển phải nhường
Lộ Ngũ Hành Sơn cùng Nguyệt Cốc
Lồi Tam Thai động với Huyền Không
Nguyệt soi cây cỏ thành xanh biếc
Nhật chiếu đá hang hóa đỏ hồng
Thủy, Hỏa, Mộc, Kim cùng Thổ, Thạch
Bể dâu chìm nổi đã bao lần
Long Châu
Chú thích (*) Nơi hòn Dương Hỏa Sơn , phía trước có tấm bia của vua Lê Thánh Tôn khắc mấy chữ sau đây :
Nhứt thiên niên tiền, nhứt hải đạo
Nhứt thiên niên hậu, nhứt danh sơn
( một ngàn năm về trước là một đường biển, một ngàn năm về sau là một hòn non có danh )
Nhứt thiên niên hậu, nhứt danh sơn
( một ngàn năm về trước là một đường biển, một ngàn năm về sau là một hòn non có danh )
Vịnh
động Phong Nha ( ở Dồng Hới, Quảng Bình )
Dưới nước trên hang dựng một tòa
đoàn thuyền đưa khách dạo Phong Nha
Mấy cô, điệu hát lời êm ái
Các cậu, đèn chong chiếu rạng lòa
Ngơ ngác biết đâu tìm Lợi A' (1)
Mịt mù nào thấy bóng Tiên Nga (2)
Kìa vua Thủy Phủ chơi đâu vắng (3)
Bỏ trống cung đền chẳng đón ta
đoàn thuyền đưa khách dạo Phong Nha
Mấy cô, điệu hát lời êm ái
Các cậu, đèn chong chiếu rạng lòa
Ngơ ngác biết đâu tìm Lợi A' (1)
Mịt mù nào thấy bóng Tiên Nga (2)
Kìa vua Thủy Phủ chơi đâu vắng (3)
Bỏ trống cung đền chẳng đón ta
Long Châu
Chú thích :
(1) chuyện Phi Châu Yến Thủy
(2) chuyện hang Từ Thức
(3) trong cửa hang có đá đủ màu xanh, lục, tím, vàng như tàn che và có khói như ngai rồng.
Vịnh động
Graffeuil ( gần động Phong Nha. Phải
trèo lên núi khá xa )
Hang đá muôn năm sẵn của Trời
cớ sao lại gọi động Ra-phơi (1)
Ngỗn ngang thạch nhũ giăng mù mịt
Lác đác thủy tinh chiếu rạng ngời
Thất thế anh hùng tìm lánh nạn
Chán đời ẩn sĩ náu nương chơi
Bể dâu tuy đổi, hang còn mãi
Dấu cũ còn lưu nét chũ Hời (2)
cớ sao lại gọi động Ra-phơi (1)
Ngỗn ngang thạch nhũ giăng mù mịt
Lác đác thủy tinh chiếu rạng ngời
Thất thế anh hùng tìm lánh nạn
Chán đời ẩn sĩ náu nương chơi
Bể dâu tuy đổi, hang còn mãi
Dấu cũ còn lưu nét chũ Hời (2)
Long Châu
Chú thích:
(1) Ra-phơi ( Graffeuil ). Tên của một Toàn Quyền Pháp năm xưa.
(2) Hời = Chàm. Chăm
Khe nước nóng Thanh Tân
Khánh niệm nhằm ngày đặng nghỉ ngơi
Cùng nhau xe đạp dạo xa chơi
Ghé vào Sơn Quả thăm quê bạn
Tiện lối Thanh Tân ngắm cảnh
trời
Nghe nói gần đây Khe nườc nóng
Tắm chơi cho biềt thử mùi đời
Khi về nói lại cùng con cháu
Sau nữa ghi thơ để nhớ nơi.
Long Châu
Vịnh khe nước
nóng ở Thanh Tân
(Tỉnh Thừa Thiên, Huế ) *
Nóng lạnh hai khe cứ chuyển vần,
Hóa Công khéo đặt ở Thanh Tân,
Hơi lên nghi ngút rêu xanh
nghít
Đá nổi lơm chơm bọt trắng ngần
Kho thuốc trừ sàikhông tốn của
Phép
màu trị bệnh đỡ cho dân
Xưa nay cứu chữa bao lâm chứng
Con nườc đổi thay đã mấy lần.
Long Châu
(*) Bài này cụ Huỳnh Thúc Kháng xin để được đăng trong
báo Tiếng Dân ở Huế.
Du cảnh Dồng Hới, Trấn Ninh
Quanh năm lận đận trí hao mòn,
Một tháng nghỉ hè dạo núi non
Đồng Hới một vùng vui dạ rể *
Trấn Ninh muôn dậm thỏa
lòng con **
Xe hơi trèo
núi, quanh không cúi
Tàu hỏa chun hang, thẳng phải lòn
Sức khỏe sang năm lên dạo nữa
Mà
xem phong cảnh đổi hay còn.
Long Châu
Chú Thích:
* thăm con rể, cụ kỹ sư Trương Văn Huế, Trưởng Ty
Công Chánh Đồng Hới
**thăm con, cụ Kỹ
sư Tôn Thất Nghĩa, Trưởng Ty Công Chánh Xiêng Khoán - Trấn Ninh ( Lào).
Trấn
Ninh ( Xiêng Khoán, Nước Lào )
Trấn Ninh gồm
có bốn Châu, Mường *
Tên gọi là Kham, Pek, Mộc, Khôune
Khí hậu quanh năm thường lạnh ngắt
Nắng mưa tráo trở thiệt không thường
Ngổn ngang đất rộng ước sáu muôn
Chỗ ở cao hơn ngàn mấy thước
Chung quanh núi bọc ruộng cùng nương.
Long Châu
Chú Thích: (*) bốn Châu, Muờng = bốn Tỉnh
Vịnh Dèo Ngang (
Quảng Bình )
Ai đắp Hoành Sơn hiểm thế này
Chấn ngang như dứt lối vào ra
Dấu xưa thẳng dốc nào ai đến
đương mới
quanh co lắm kẻ qua
Xuống dồc mới hay rằng đầt rộng
Trèo non cho biết cách trời xa
Xui
lòng lữ khách bân khuân nhớ
Nhớ nước rồi ta lại nhớ nhà.
Long Châu
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét